รู้จัก “ตับอักเสบ” สัญญาณโรคตับที่ไม่ได้เกิดจากไวรัสเพียงอย่างเดียว“ตับอักเสบ” คือภาวะที่เซลล์ตับเกิดความเสียหายและมีปฏิกิริยาอักเสบ ซึ่งแม้ว่าสาเหตุที่รู้จักกันดีคือเชื้อไวรัส แต่ก็มีอีกหลายปัจจัยสำคัญที่สามารถทำลายตับและทำให้เกิดตับอักเสบได้เช่นกัน ซึ่งเรียกว่า ตับอักเสบที่ไม่ได้เกิดจากไวรัส (Non-viral Hepatitis)
การรู้จักสาเหตุเหล่านี้จะช่วยให้คุณสามารถป้องกันและเฝ้าระวังสัญญาณเตือนของโรคตับได้ดียิ่งขึ้น
3 สาเหตุหลักของตับอักเสบที่ "ไม่ใช่ไวรัส"
1. ตับอักเสบจากไขมัน (Fatty Liver Disease / NASH)
เป็นสาเหตุที่พบมากขึ้นเรื่อย ๆ โดยเฉพาะในประเทศไทย และมักถูกเรียกว่า "ไขมันพอกตับ" ในระยะแรก
กลไก: เกิดจากการที่ไขมัน (โดยเฉพาะไขมันไตรกลีเซอไรด์) ไปสะสมในเซลล์ตับมากเกินไป จนกระตุ้นให้เกิดการอักเสบและการทำลายเซลล์ตับ
ปัจจัยเสี่ยง: โรคอ้วน, เบาหวาน, ภาวะดื้อต่ออินซูลิน, ภาวะไขมันในเลือดสูง, และการบริโภคน้ำตาลสูง
สัญญาณ:
ในระยะแรกมัก ไม่มีอาการ หรือมีเพียงอาการคลุมเครือ เช่น อ่อนเพลีย หรือ รู้สึกไม่สบาย/แน่นท้อง บริเวณชายโครงด้านขวาบน
ในระยะที่รุนแรงขึ้นและกลายเป็นตับแข็ง อาจมีอาการที่รุนแรงขึ้น เช่น ตัวเหลือง ตาเหลือง ท้องมาน (ท้องบวม) และขาบวม
2. ตับอักเสบจากแอลกอฮอล์ (Alcoholic Hepatitis)
เป็นภาวะตับอักเสบเฉียบพลันหรือเรื้อรังที่เกิดจากการดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณมากอย่างต่อเนื่อง
กลไก: แอลกอฮอล์และสารพิษที่เกิดจากการย่อยสลายของแอลกอฮอล์จะทำลายเซลล์ตับโดยตรง
สัญญาณ:
มักแสดงอาการคล้ายตับอักเสบอื่น ๆ เช่น อ่อนเพลีย, เบื่ออาหาร, คลื่นไส้, และปวดท้อง
ในกรณีเฉียบพลันและรุนแรง อาจมีอาการ ตัวเหลือง ตาเหลือง (ดีซ่าน)
เป็นระยะเริ่มต้นที่อาจนำไปสู่ภาวะตับแข็งในผู้ที่ยังดื่มต่อเนื่อง
3. ตับอักเสบจากยา สารพิษ หรือสมุนไพร
เกิดจากการที่ตับต้องทำงานหนักในการกำจัดสารที่ไม่ใช่เชื้อโรค หรือได้รับสารที่มีพิษต่อตับโดยตรง
กลไก: สารเคมีหรือยาบางชนิดอาจถูกเปลี่ยนเป็นสารพิษในตับ หรือทำลายเซลล์ตับโดยตรง
ตัวอย่าง: การใช้ ยาพาราเซตามอลเกินขนาด, ยาปฏิชีวนะบางชนิด, ยาลดไขมัน, หรือการบริโภคสมุนไพร/ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่ไม่มีการควบคุมคุณภาพ
สัญญาณ: อาการมักเป็นแบบ เฉียบพลัน คล้ายไวรัสตับอักเสบเฉียบพลัน ได้แก่ อ่อนเพลีย, คลื่นไส้, ปวดท้อง, ตัวเหลือง ตาเหลือง อาการจะดีขึ้นเมื่อหยุดใช้ยาที่เป็นสาเหตุ
สัญญาณเตือนทั่วไปของ "ตับป่วย" ที่ไม่ควรมองข้าม
ไม่ว่าจะเกิดจากไวรัส แอลกอฮอล์ หรือไขมัน อาการเบื้องต้น ของตับอักเสบมักคล้ายคลึงกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาวะตับอักเสบเฉียบพลัน:
อ่อนเพลียผิดปกติ: รู้สึกเหนื่อยล้าตลอดเวลา แม้จะพักผ่อนเพียงพอแล้ว
เบื่ออาหาร/คลื่นไส้: ความอยากอาหารลดลง
ตัวเหลือง/ตาเหลือง (ดีซ่าน): เป็นสัญญาณที่ชัดเจนเมื่อตับไม่สามารถขับสารสีเหลืองบิลิรูบินได้ตามปกติ
ปัสสาวะสีเข้มผิดปกติ: มีสีน้ำตาลเข้มคล้ายชาแก่ หรือสีวิสกี้
ปวด/แน่นท้องชายโครงขวา: เป็นบริเวณที่ตั้งของตับ
หมายเหตุสำคัญ: โรคตับหลายชนิด โดยเฉพาะตับอักเสบเรื้อรังจากไขมันหรือไวรัส มักจะ ไม่มีอาการใด ๆ ในระยะเริ่มต้น จนกระทั่งโรคดำเนินไปจนถึงขั้นตับแข็งแล้ว ทำให้การตรวจสุขภาพประจำปีเพื่อเช็คค่าเอนไซม์ตับมีความสำคัญอย่างยิ่ง
หากมีอาการเหล่านี้ ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อตรวจเลือดหาสาเหตุที่แท้จริงและรับการรักษาที่เหมาะสมทันที
